Historia CSR, czyli geneza etycznego biznesu

CSR, akronim opisujący społeczną odpowiedzialność biznesu, zdecydowanie kojarzy nam się ze współczesnością. Może dlatego, że inicjatyw CSR powstaje coraz więcej i stają się coraz popularniejsze. Również coraz to nowsze branże widzą w nim sposobność zarówno na rozwój, jak i zaangażowanie. Jednak sama idea CSR ma swoje korzenie w historii przedsiębiorczości, a oto jej genezę.

Przedsiębiorczość a społeczności starożytne

Niektórzy zainteresowani tematem odpowiedzialności biznesu dopatrują się jej początków już w starożytności. Zapisy prawne jak te w kodeksie Hammurabiego. Zobowiązywały one przedsiębiorców do odpowiedzialności za wypadki przy pracy czy świadczenia w trakcie jej wykonywania. Ekonomiczne, organizacyjne i infrastrukturalne wsparcie wiosek robotniczych podczas dużych projektów budowlanych. Przykład prosto z Egiptu, gdzie już 3 tysiące lat przed naszą erą rozumiano potrzebę zapewnienia godnych warunków pracy. Co ciekawsze, wszystko wbrew powszechnemu przekonaniu o niewolniczej pracy przy budowie piramid. Czy też nawet filozoficzne idee analizujące i rozgraniczające procesy prowadzące do zdobywania majątku oraz nim gospodarowania, nad czym pochylał się już Arystoteles. Te zróżnicowane przykłady sięgają wielu dziedzin życia społecznego, w różnych regionach i epokach. Są one warte analizy i ciekawie pokazują przenikanie się działalności biznesowych z życiem prywatnym, działaniem państwa oraz tworzeniem prawa. Dla nieprzekonanych do twardych podstaw takiej argumentacji robimy szybki skok o kilka wieków.

Biznesowy skok do nowożytności

Działalność, którą możemy bezpośrednio powiązać ze współczesną wizją CSR pojawiła się w nowożytności. Od wieku XVIII obserwujemy coraz większą działalność charytatywną przedsiębiorców. Filantropi korzystali ze swoich zasobów akumulowanych dzięki biznesowi, aby wspomóc lokalne społeczności i inicjatywy. Przedsiębiorcy aktywny społecznie często nie łączyli swoich działań ze swoimi firmami czy pozycją, jaką posiadali. Niewątpliwie jednak korzystali oni z niej i dzielili się swoją wiedzą, czasem i pieniędzmi z potrzebującymi.

Ekonomia o biznesie XX wieku

To jednak wiek XX stworzył CSR jakie znamy dzisiaj. To właśnie w tym stuleciu rozkwitła idea angażowania firm, jej właścicieli, udziałowców, pracowników i w końcu klientów, w działania odpowiedzialne społecznie. W latach 50 narodziła się idea spójności celów i ideałów biznesu. Wedle Howarda Bowena, amerykańskiego ekonomisty i autora dzieła “Odpowiedzialność społeczna biznesmena” (1953), to właśnie przedsiębiorcy noszą na swoich barkach odpowiedzialność za kondycję społeczeństwa.Na tej podwalinie wyrosła myśl, wedle której przedsiębiorstwo to nie tylko maszynka do zarabiania pieniędzy. Firmy stały się także adwokatami wartości i idei, które miały wdrażać w życie przy użyciu działań skierowanych na zewnątrz.

Biznes tworzy i odpowiada na zmiany społeczne

W procesie tworzenia się i przemiany CSR w ideę, którą znamy dziś, nie można pominąć ogromnych zmian społeczno-ekonomicznych, jakie się dokonały w drugiej połowie XX wieku. Lata 60 i 70 to czas odejścia od powojennego bezrefleksyjnego konsumpcjonizmu. Społeczności na całym świecie nie chciały już tylko kupować i mieć, lecz także oddziaływać na społeczność, rządy oraz gospodarkę. Powszechne oczekiwania wobec biznesu się zmieniły. Ludzie chcieli widzieć, że ci korzystający najbardziej na współczesnej gospodarce, także najwięcej dają z powrotem. Co więcej, rozpowszechnienie się środków masowego przekazu zwiększyło świadomość konsumencką. Wyzysk nieletnich, niehumanitarne traktowanie zwierząt czy dewastacja środowiska miały teraz swoją twarz i tą twarzą był biznes.

Burzliwe dziesięciolecia biznesu

Szczęśliwie wiele od lat 70 się zmieniło w postrzeganiu biznesu oraz w tym, jak korzystamy z zasobów planety. Jednocześnie oczekiwania konsumentów rosły, co niejako wymusiło na coraz większej liczbie branż bardziej etyczne działanie. To właśnie w latach 70 powstał sam termin Corporate Social Responsibility, jednakże dopiero pod koniec XX wieku widzimy powszechne zaangażowanie biznesów w odpowiedzialną działalność na rzecz środowiska, społeczności lub idei.W 1991 roku Rada Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, powołana przez Międzynarodową Izbę Handlu (ICC), przygotowała Kartę Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, w której określono 16 zasad tworzenia systemów zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwach. CSR nie było już tylko górnolotną ideą, lecz dobrze opisanym i przeanalizowanym aspektem funkcjonowania biznesu. Przez kolejne lata wiele porozumień międzynarodowych, takich jak Agenda 21 czy porozumienia paryskie, to nie tylko zobowiązania państw na rzecz ogólnego dobra. To często także wskazówki i wymagania wobec przedsiębiorstw, które mają realny wpływ na kondycję naszych społeczności i środowiska.

CSR w Polsce

Znaczący wzrost zainteresowania ideą odpowiedzialności społecznej biznesu nastąpił po roku 1989, kiedy to gospodarka wolnorynkowa zawitała w naszym kraju. Idea CSR nadal się rozwija, lecz z zadowoleniem widzimy coraz więcej inicjatyw z tego zakresu. Obejmują one działania proekologiczne takie jak Posadzimy.pl, czyli sadzenie drzew i tworzenie nowych lasów na terenie kraju. To także wolontariaty pracowników w schroniskach i hospicjach, wpłaty na rzecz organizacji charytatywnych, aktywizacja zawodowa wykluczonych czy też edukacja i działalność na rzecz równouprawnienia.Możliwości jest wiele, a firmy coraz chętniej z nich korzystają. Dobrą wróżbą na przyszłość jest fakt, że zarówno małe, jak i duże przedsiębiorstwa widzą perspektywy rozwoju w sposób zrównoważony i odpowiedzialny. Ponieważ działać można na każdą skalę. My to wiemy, razem z biznesami z całej Polski sadzimy po jednym drzewie, które razem stworzą las. To jest właśnie siła CSR, która wyrosła z odwiecznej potrzeby tworzenia lepszego świata dla nas wszystkich.